Mahlep bitkisine Türkiye’nin birçok yerinde doğal olarak rastlanmakta olup, yöresel olarak İdris, Yabani Kiraz, Taş Kirazı, Endirez, Keniro, Kokulu Kiraz, Melem, Endulus ve Meltem gibi isimlerle anılmaktadır. Eskiden mahlep yalnız Kuzey Anadolu Bölgesinde sınır bitkisi olarak yetiştirilirdi. Fakat son yıllarda, gerek iç tüketimin, gerekse ihracatın artması sonucu özellikle kapama bahçelerin kurulması ve yetiştiriciliği hızla artmıştır. Tokat, Mardin, Çorum, Amasya, Ordu, Erzurum, Uşak ve Van’da mahlep doğal olarak yetişmektedir
Ülkemizde mahlep bitkisinin çeşitli kısımları, yörelere göre değişmekle birlikte, tarih boyunca halk ilacı olma özelliğini korumuştur. Son yıllarda yoğun olarak baharat ve halk ilacı şeklinde tohum ve meyveleri kullanılmakla birlikte, çiçekleri, yaprakları, meyve sapı ve resin kısmında çeşitli hastalıkların tedavisinde halk ilacı olarak kullanımı konusunda bilgiler mevcuttur.
Mahlebin İnsan Sağlığı Açısından Önemi
▪ Azotça zengin olmasına rağmen nişasta oranının az olması sebebiyle şeker hastalığının tedavisinde kullanılır.▪ Mahlep meyveleri böbrek sancısı ve karın ağrılarını gidermede etkilidir.
▪ Karaciğer hastalıkları.
▪ Nefes darlığı ve astım.
▪ Balgam söktürücü.
▪ Prostat büyümesi.
▪ Güneş geçmesi.
▪ İdrar tutukluğu tedavilerinde etkilidir.
▪ Mahlep zamkı (resin) ise öksürük kesici ve bağırsak iltihaplarını iyileştirici olarak kullanılır.
Mahlep Tohumu
Mahlep tohumu önemli bir protein ve yağ asitleri kaynağıdır. Sabit yağ % 27-40 oranında bulunur ve kumarin taşır. Mahlep yağı % 35’e kadar eleostarin asidi taşır. Bu asidin gliseridi çok az yağda bulunmaktadır. Eleostarin asidinin gliseridi taşıyan yağların filmleri elastikiyet ve suya karşı dayanıklılık bakımından diğer kuruyan yağlardan daha üstündür. Ayrıca % 33–34 Linoleik asit, % 33’te Oleik asit içerir. Kumarin serbest formda veya glikozla birleşmiş olarak bulunur (WEB 1).Mahlebin Tüketimi ve Kullanılan Bitki Kısmı
Etkili maddeyi içeren tıbbi bitki türlerinde bu maddenin bitkinin bütün organlarına dağılımı eşit değildir. Özellikle toprak altı ve toprak üstü organlarındaki maddelerin kalitelerinde de farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Bazı hallerde de etkili madde, bitki toprak üstü organlarının birinde ya fazla miktarda veya tamamen orada bulunabilir. Özellikle çiçek ve meyvelerdeki etkili maddeler vejetatif organlarınkinden ve kalite yönünden büyük sapma gösterir.▪ Mahlep tohumlarından elde edilen yağın, önemli kimyasal özellikleri sebebiyle boya sanayinde geniş kullanım alanı bulunmaktadır. Bu yağ, suya dayanıklı olması sebebiyle gemi boyaları ve vernik imalatında önemli bir yere sahiptir. ▪ Mahlep tohumları kozmetik sanayinde ince toz haline getirilerek renklendirmede kullanılır.
▪ Dinlendirici ve ferahlatıcı özelliğinden dolayı ilaç sanayinde bazı toniklerin, tabletlerin ve antibiyotiklerin üretiminde kullanılır. Çekirdeğinin içindeki beyaz kısım ise aspirinin bileşenlerindendir.
▪ Mahlebin şeker içeren özütünün mayalanması sonucu şarabı yapılır (Şekil 1.1). 1958 yılında üretilmeye başlayan Tokat şaraplarının karakteristik tadını ve kokusunu veren meyvedir. Normalin birkaç derece üstündeki % 18’lik alkol oranı ile vermut sınıfına giren mahlep likör şarabı, mahlebin az bulunması sebebiyle her yıl son derece kısıtlı miktarlarda üretilir.
▪ Mahlep ağacının odunu da sert ve damarlı olduğundan oymacılıkta, kerestecilikte ve mobilyacılıkta kullanılmaktadır.
▪ Kına haline getirilen mahlep, ter kokusunu giderdiğinden vücuda sürülür.
▪ Kurutulup toz haline getirilen meyveleri baharat olarak kullanılır. Özellikle kurabiyelere, muhallebilere, çöreklere ve tüm hamurlu yiyeceklere katılarak kullanılabilir.
▪ Son yıllarda Orta Anadolu’da kurak yerlerin ağaçlandırılmasında iyi sonuç alınmış ve öncü ağaç olarak kullanılmaktadır.
▪ Kumarin içeren hoş kokulu kabuklarından dolayı dalları eskiden tütün çubuğu ve pipo yapımında kullanılırdı.
▪ Yöresel olarak Tokat’ta meyve tohumlarından mahlep ezmesi ve ya püresi yapılarak tüketime sunulmaktadır.
KAYNAK
KİLİS 7 ARALIK ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Seval Aknil MERALER
BİYOLOJİ ANABİLİM DALI
Danışman: Doç. Dr. Nazım ŞEKEROĞLU
(Tezin bir kısmı yazıda kullanılmıştır. tamamını okumak için tıkla pdf)
Hakkımda 
0 yorum: